Tegenzin bij zingeving

In het PW-artikel over duurzame inzetbaarheid, pleit mijn collega Danny van der Schoor ervoor om binnen organisaties de focus te leggen op zingeving om burn-out klachten te voorkomen: “Als je naar je werk kijkt, is de belangrijkste vraag of je in lijn met je natuur werkt. Doe je wat je wilt en wil je wat je doet? Vaak komt naar voren dat mensen zich laten leiden door wat anderen vragen en binnen de lijntjes blijven om aan verwachtingen te voldoen. Het gaat er juist om dat je herontdekt wat jouw eigen verhaal is en wat je zelf achter wilt laten.”

Met bijna 20 jaar ervaring aan zingevingstrainingen, ben ik het roerend met hem eens. Als je helder hebt wat jou zin geeft en wat niet, ben je beter in staat om gezonder te werken en ervaar je meer levensgeluk. Je zou dus verwachten dat iedereen zichzelf regelmatig deze vragen stelt. Maar de praktijk wijst uit dat we doorgaans liever behoorlijk lang onze kop in het zand steken. Wat houdt ons eigenlijk tegen om een “eerlijk gesprek met onszelf” aan te gaan?

Angst voor schaamte

Om jezelf goed te kunnen leiden, is het nodig om je interne gedachten en overtuigingen scherp te kunnen waarnemen. “Waar láát ik me eigenlijk door leiden? Wanneer kies ik voor de weg van de minste weerstand? Hoe komt het dat ik datgene wat ik écht wil, vaak op de tweede plaats zet?” De ene ik kijkt als het ware naar het andere ik. Zodra we daar aan beginnen, komt ook angst voor schaamte op zetten. Want wàt nou als ik ga zien wat ik “fout” doe of “verkeerd” heb gedaan? Dan is mijn ongeluk dus mijn éigen schuld. Dat voelt beschamend en haast onverdraaglijk. Dus proberen we dit gevoel zoveel mogelijk uit de weg te gaan.

Angst voor controleverlies

Een tweede belemmering om onszelf te bevragen, is de angst voor controleverlies. Als mens hebben we een diepe behoefte om controle te hebben over wat er gebeurt. Dat heeft te maken met hoe we geboren worden. Ons gedrag ligt nog niet vast en is nog niet af zoals bij dieren, je moet zelf leren wat je moet doen zodat het goed gaat. Het is dus van levensbelang om ordening in de hoeveelheid prikkels te brengen en overzicht te krijgen. Vandaar dat het zo eng voelt om iets niet te weten of de consequenties van onze acties niet te overzien. En dat is precies wat er kan gebeuren als we eerlijk naar onszelf gaan kijken. Want misschien wordt het overduidelijk dat het roer om moet. Is er dan nog een weg terug? En wil ik mijzelf wel de pijn en ellende van de consequenties op de hals halen?

Het vraagt dus veel moed om ondanks bovenstaande angsten tóch op zoek te gaan naar antwoorden.

Van buiten naar binnen

Een derde aspect wat het moeilijk maakt om ons met zingevingsvragen bezig te houden, is dat we leven in een wereld waarin we voortdurend in beslag worden genomen door wat zich buiten ons afspeelt: werk, gezin, sociaal leven, sporten, netflixen of social media. Er is altijd wel iets dat ons afleidt en verleidt om -zélfs wanneer er iets knaagt- onze aandacht niet naar binnen, maar naar buiten te richten. Voor je het weet laat je je weer meevoeren in de waan van de dag en laat je jouw zingevingsvragen voor wat ze zijn.

Gebrek aan focus

Daarnaast is er ook nog een gebrek aan focus dat zich bínnen onszelf afspeelt: de moeite die we hebben om ons te richten op wat we werkelijk voelen. Bij het stellen van ‘moeilijke’ vragen schieten we bijvoorbeeld in ons hoofd of brengen onszelf onbewust in verwarring, waardoor we de eventueel pijnlijke of beangstigende ‘waarheid’ niet hoeven toe te laten. Dit soort afweermechanismen beschermen ons dus enerzijds tegen angst of pijn, maar houden ons ook weg bij de antwoorden op de zingevingsvragen waar we naar zoeken.

Wat echt helpt

Het is dus verdraaid lastig om in je eentje aan de slag te gaan met je zingevingsvragen. Vandaar dat veel mensen zoveel verder komen door een goede training of leergang te volgen. Die bieden alle randvoorwaarden om met focus naar jezelf te kunnen kijken. In rust en zonder afleiding van de dagelijkse beslommeringen. Onder begeleiding van ervaren trainers en samen met je medecursisten waardoor je kunt voelen dat er niets is om je voor te schamen. Immers, iedereen in de groep worstelt met vergelijkbare gevoelens en overtuigingen en heeft een ander nodig om hiernaar te kunnen kijken.f

Voeg daarbij nog de nodige humor en relativering en dan klinkt niet zelden: “Wat was dit gaaf en bijzonder en wat heeft dit mij geholpen! Had ik veel eerder kunnen doen.”

Photo by Gerd Altmann via Pixabay.com