Jezelf uiten als vanzelf – assertiviteit
Het was een paar weken voor kerst en ik hobbelde met de laatste loodjes richting einde jaar. Een van die loodjes was dat ik nog een blog wilde schrijven. Ik beklaagde me bij een vriendin over mijn gebrek aan energie en inspiratie. ‘Je leidinggevende opbellen en zeggen dat je dit blog niet schrijft. Lekker assertief!’, grapte ze.
Verderop die dag begon mijn gebrek aan energie te voelen als een beginnend griepje. Ik had een afspraak staan met een collega op kantoor en voelde me daar niet fit genoeg voor. Het liefst wilde ik die afspraak verzetten of ons overleg via skype voeren zodat ik die dag verder thuis kon werken. De gedachte mijn collega een alternatief voorstel te doen, bezorgde mij alleen behoorlijk wat spanning. Ik dacht terug aan het gesprek met mijn vriendin en realiseerde me dat ik weliswaar niet elke taak die me even niet past terug kan geven maar dat ik ook regelmatig mogelijkheden om voor mezelf te zorgen onbenut laat. Niet zo assertief… En dat terwijl ik vermoed dat de meeste mensen die mij kennen mij wel als zodanig zouden typeren.
Zorgdragen voor je belangen
Assertiviteit wordt namelijk vaak geassocieerd met extraversie en ‘aanwezig’ zijn maar eigenlijk is het veel meer dan dat. Het is het zorgdragen voor je belangen zonder dat je die van anderen uit het oog verliest. Assertieve mensen brengen zichzelf in, hun gedachten, hun meningen én hun gevoelens op een manier die past bij de situatie. Daarmee behelst het dus meer dan ‘je woordje kunnen doen’.
Onder assertief gedrag verstaan we:
- Het uiten van negatieve gevoelens
Het gaat hierbij om het geven van kritische feedback, nee zeggen of iets weigeren. - Het uiten van onzekerheid
Gedrag dat hierbij hoort is ervoor uitkomen dat je iets niet weet, openstaan voor kritiek en hulp vragen - Het uiten van positieve gevoelens
Denk hierbij aan het uiten van waardering voor (het gedrag van) anderen en het geven van complimenten. - Jezelf kenbaar maken
Hieronder verstaan we je mening geven, voor je standpunt opkomen en contact leggen met anderen.
Assertiviteit is te leren
Als je weinig spanning ervaart bij deze gedragingen en ze regelmatig laat zien, noemen we dat assertief. Assertief gedrag kan je aanleren. Belangrijk daarbij is te weten waar je nu staat. Hoe assertief ben je nu? Hoeveel spanning ervaar jij bij bijvoorbeeld bij het geven van kritische feedback of het geven van een compliment? En hoe vaak zet jij het in? Om een inschatting te maken van jouw leerfocus, gebruiken we in onze trainingen de volgende grafiek.
Kijkend naar de frequentie waarmee iemand assertief gedrag laat zien en de spanning die daarbij ervaren wordt, onderscheiden we vier assertiviteitsprofielen. De rode pijl geeft de ontwikkelweg aan.
Grijze muis
Als je weinig spanning voelt en weinig assertief gedrag inzet, voel je waarschijnlijk niet zoveel urgentie om je kenbaar te maken. Tijdens vergaderingen of andere interacties profileer je je dus eerder als toeschouwer dan deelnemer. Anderen zijn jou in je beleving vaak voor en je eigen aanvullingen zie je dan als niet zo relevant. Hierdoor beken je ook weinig kleur. Daarom noemen we dit gedrag ook wel grijze muizen gedrag. Het effect van dit gedrag is dat je omgeving vaak niet weet wat je bezig houdt.
Bommetje
Als je hoge drempel ervaart om assertief gedrag te tonen maar wel graag over die drempel heen zouden willen stappen, kan je behoorlijk wat spanning opbouwen. Deze spanning is vaak voor zowel jezelf als je omgeving voelbaar. We vergelijken dit profiel met een tikkend bommetje. Voor jezelf kan het belastend zijn de spanning en urgentie te voelen maar niet in beweging te komen. Voor je omgeving kan het wat onveilig voelen, te vermoeden dat je je melden wil maar dat niet doet.
Haaibaai
Eenmaal over de drempel, kan de spanning er wat ongecontroleerd uitkomen. Je mening is in het beste geval dan wat ongezouten, maar vaak zelfs wat venijnig. Het beste advies in deze fase is vlieguren maken. De frequentie hoog houden dus. Vaak zie je dat de spanning daarmee ook afneemt.
Assertief
En daarmee komen we uit bij het assertieve profiel. Je uit je makkelijk, zowel je gevoel als je mening en je ervaart daar niet veel spanning bij.
Leerdoel
Het is niet voor niets dat veel leerdoelen te maken hebben met het ontwikkelen van assertief gedrag. Assertiviteit helpt je je doelen te bereiken, je ideeën uit te dragen, je omgeving te beïnvloeden en je grenzen aan te geven. En daarmee dien je zowel je eigen belang als dat van je collega’s.
Ik weet dat het tonen van mijn kwetsbaarheid niet mijn sterkste kant is. Liever trek ik me terug dan dat ik hulp vraag of een grens aangeef. Omdat ik daar wel last van heb, stap ik steeds vaker over de drempel. Zo ook in december. Een eenvoudig appje bleek in dit geval al voldoende. Ik ervaar daarbij nog steeds meer spanning dan ik zou willen. maar ik maak vlieguren en weet dat dat gaat helpen.