Spiegel, spiegel aan de wand
Een aantal weken geleden zat ik samen met mijn collega (acteur/trainer) en een deelneemster tijdens een assessmentonderzoek in een rollenspel. De opdracht die wij hadden was onder andere om de kwaliteit van zelfreflectie en de leerbaarheid bij haar te onderzoeken. Zoals altijd, werd er na een kwartier een time-out ingelast om gezamenlijk haar aanpak uitgebreid te evalueren. De deelneemster werd gevraagd eerst zelf op haar aanpak en het effect van haar gedrag te reflecteren. Hierbij viel het mij op dat zij moeite had om kritisch naar zichzelf (aanpak, gedrag) te kijken en de oorzaken van wat er mis ging in het contact met de acteur met name buiten zichzelf zocht. Als reden voor het in haar ogen minder presteren gaf zij aan dat ‘het een momentopname is’ en ‘het toch maar als een toneelspel aanvoelt’.
Beren op de weg
Mensen die geneigd zijn om de oorzaken van wat hen overkomt vooral buiten zichzelf te leggen, voelen en redeneren meer vanuit, zoals dat vanuit de psychologie heet, een externe locus of control. Zij ervaren meer dat het leven eerder wordt bepaald door de omgeving, toeval of andere zaken buiten henzelf. Zij vinden het belangrijk om vooral vanuit zekerheden te handelen. Wanneer het gevoel van controle en invloed minder aanwezig is, kan dit stress en gevoelens van angst opleveren. Mensen neigen dan ‘beren op de weg te zien’, uitvluchten te zoeken en te denken in problemen. Zij durven de confrontatie niet met zichzelf aan te gaan, verantwoordelijkheid te nemen en keuzes te maken. De daarbij gepaard gaande gevoelens van stress en angst staan het dan in de weg om ander gedrag in te zetten of nieuwe vaardigheden aan te leren. Zij blijven in hun comfortzone, vallen terug in herhaling en vertonen reactief gedrag. Aan de andere kant van het spectrum zijn er mensen die bij het reflecteren op prestaties of ingezette gedrag kritisch naar zichzelf kijken. Zij geloven vaak dat het leven maakbaar is en dat zij dit zelf bepalen. Zij zoeken de oorzaken van falen of presteren vooral bij zichzelf en handelen doorgaans vanuit zelfwaardering en zelfvertrouwen Een mooi voorbeeld is Sven Kramer die recentelijk op de Olympische Spelen de oorzaken van een desastreus verreden 10 kilometer direct bij zichzelf zoekt. Hij neemt zelf de volle verantwoordelijkheid op zich en zoekt geen excuses in zaken als bijvoorbeeld slecht materiaal, de ervaren luchtweerstand of een coach die niet goed begeleidt. Je ziet dat hij zelfkritisch is en de oorzaak van het falen direct toewijst aan zichzelf (gedrag, vaardigheden).
Blijven geloven in jezelf
De vraag is in hoeverre het reflecteren op én het handelen vanuit een interne locus of control ontwikkelbaar is. De grote aanname hierbij is natuurlijk dat de wereld er net wat beter aan toe zou zijn als er meer mensen rondlopen die het idee dat zij invloed op zichzelf en de wereld kunnen uitoefenen. Het idee dat het leven maakbaar is en dat men zelf hier verantwoordelijk voor is, zorgt ervoor dat mensen in beweging komen en de regie voor hun persoonlijke groei en ontwikkeling in handen nemen.
Een eerste belangrijke stap om verandering in focus aan te brengen (van extern naar intern) is zelf te onderkennen dat vertoond gedrag ineffectief is. Het leren accepteren dat de situatie zo is, kan het gevoel creëren dat je ook iets aan de situatie kan doen. In dat opzicht kan het helpen om jezelf vragen te stellen over jouw gedrag, jouw gevoelens en het effect daarvan op anderen of situaties. Daarin heb je soms wel wat lef nodig om ‘in jouw spiegel te durven kijken’, de confrontatie met jezelf aan te gaan en open, eerlijk naar jezelf te zijn. En als het je lukt om op realistische wijze naar jezelf te kijken, hoe zet je dan verkregen inzichten om in ander, effectiever gedrag?
De eerste stap is om vanuit een meer optimistische, nieuwsgierige blik te leren denken in (ontwikkel)mogelijkheden en jezelf daarin te leren uitdagen. Daarbij kan het formuleren van een concreet leerdoel (‘Wat wil ik bereiken’) en gerichte activiteiten (‘Hoe ga ik dit doen?’) helpend zijn. Vervolgens ligt er een uitdaging om dit in de praktijk te gaan toepassen en met ander, nieuw gedrag te gaan experimenteren. Dit is een proces van ‘vallen en opstaan’, van doorzetten en blijven geloven in jezelf. De ervaring en bevestiging dat ingezet gedrag zijn vruchten afwerpt, zal het geloof en gevoel versterken dat het leven maakbaar is. Dat vanuit persoonlijk leiderschap gedrag, talenten en vaardigheden kunnen worden ontwikkeld.
Maakbaarheid
Maar is het aannemelijk om te stellen dat door het nemen van persoonlijk leiderschap wij de wereld naar onze hand kunnen zetten of zijn er ook grenzen aan die maakbaarheid? Daar zal ik in een latere blog nog eens uitgebreid op terugkomen. Voor de deelneemster van het assessmentonderzoek was het uiteindelijk een leerzame ervaring om door mijn collega en mijzelf ‘een spiegel voorgehouden te krijgen’ en door ons gestimuleerd te worden om op zichzelf te reflecteren. Wel constateerden wij dat zij op het gebied van verdieping en acceptatie nog wel de nodige confrontaties met zichzelf aan kon gaan. De vraag blijft altijd in hoeverre mensen dan zelf de regie en verantwoordelijkheid nemen om te investeren in persoonlijk leiderschap en regelmatig blijven kijken in ‘hun spiegel’.
De persoonsgerichte assessments van Van Harte & Lingsma zijn hét middel om beter zicht te krijgen op competenties en persoonlijkheid van (aankomend) medewerkers. Door een unieke combinatie van beoordelen en coachen komen we erachter wat iemand kan en wie iemand is.